Dat dichterbij jezelf komen is een proces waar je levenslang mee bezig kunt zijn. Maar je kunt er ook helemaal niet mee bezig zijn. Waar de een probeert steeds meer zichzelf te worden, is de ander er juist op uit om zichzelf uit de weg te gaan. Velen zijn als de dood om zichzelf te leren kennen. Dat is kennelijk niet standaard in het opvoedingsproces opgenomen.
Als hulpverlener heb ik een leven lang gesprekken met mensen gevoerd. Ik weet hoevelen geen benul hebben van wie ze zelf persoonlijk zijn. Ze leerden om daar niet naar op zoek te gaan, maar om zich te conformeren aan het beeld dat en de verwachtingen die anderen, lees ouders, van hen hadden. Ze bleven het patroon dat ze zich op die manier aanleerden vasthouden.
Misschien was de angst om anders te zijn of om buiten de (familie)kring te vallen het struikelblok. Misschien was de sociale druk te groot om die te durven weerstaan. Mogelijk beperkte de heersende godsdienst de leefruimte. Of was er gewoon een tekort aan persoonlijkheid? Is zo'n tekort dan aangeboren, of wordt het aangebracht?
Er is nog iets: We leven in een cultuur waarin het persoonlijke kwaad, innerlijke afgunst of hebzucht, agressie en andere donkere strevingen uitgebannen worden en niet tot onderwerp van opvoeding of gesprek gemaakt. Het wordt allemaal gewoon ontkend, want mag er niet zijn. Omdat het onacceptabel lijkt of is binnen het eigen sociale milieu of voor de eigen persoon. En als je er niet naar kijkt, lijkt het er ook niet te zijn. Ontkenning is een krachtig afweermechanisme. Maar wat afgeweerd wordt kan zich tegen je keren. Het kan gaan broeien en groeien, wat dan vraagt om een soort van dijkverzwaring van de afweer. En zo raakt het eigen wezen uit zicht.
Dichterbij jezelf komen behelst ook het raken aan het kwaad dat in je woont en dat uiteindelijk omarmen met al z'n afgewezen gedachten en gevoelens. Wie dat afhoudt, ontkent niet alleen de eigen donkerte, maar loopt het risico daarmee ook het licht, de goede strevingen, de eigen creativiteit en de van binnen komende drang tot liefdevol handelen te blokkeren. Dat heb ik vaak gezien: hoe het blokkeren van door jezelf als negatief ingeschatte gevoelens in die blokkade ook al het goede van het leven meeneemt.
Pagina geschreven 30-12-2023