Kwaad en goed zijn uitersten op het continuüm van alle menselijke daden. Alleen de mens kreeg of verwierf zich het vermogen te kiezen uit verschillende opties en niet gebonden te zijn aan instinctief gedrag. Hij of zij heeft in principe alles in zich om een duivel of om god te worden. Elke mens is ergens op het continuüm geplaatst, laat ik die plek het nulpunt noemen. Ik denk dat naarmate hij ruimte vindt of verovert tot het kwade, er aan de andere kant evenveel ruimte is of groeit, noem het 'rek', voor goede daden. Gedrag dat gevoed wordt, zal zich versterken. De 'rek' vergroot zich dan. Maar de tegenpool, van het goede het kwaad en van het kwaad het goede, blijft altijd aanwezig. Keuzevrijheid sterft niet. Hooguit kan men zich aan één van de polen verslaven. Alle verslaving neemt vrijheid weg en breekt de wilskracht. Maar in de kiem blijft de tegenpool van het gekozen gedrag aanwezig, altijd.
Geen mens is alleen maar een goed mens. Evenmin bestaan er slechte mensen. We bewegen ons op een speelveld van goed en kwaad, waarop voortdurend keuzes nodig zijn. Niemand maakt alleen foute keuzes, niemand alleen goede. Ze kunnen niet zonder elkaar. Want foute keuzes, het kwaad dus, zijn nodig om te leren kiezen voor het goede. En goede keuzes appelleren aan kwaad. Als het eigen innerlijk onvrede ervaart in kwade keuzes, helpt dat te komen tot betere keuzes. Word je gefrustreerd in je goede keuzes, dan kan dit krachtig kwade keuzes uitlokken.
Onze keuzes kunnen gemanipuleerd worden. Veel kwade keuzes ontwikkelen zich op een voedingsbodem waarop het kwaad lijkt juist het goede te zijn. Opvoeders en tegenwoordig ook moderne social media kunnen daar gemakkelijk een rol in spelen. Als dan ook nog het innerlijk geweten gesmoord wordt, kan het zomaar lijken alsof je je ontwikkelt tot een slecht mens. De weg terug kan gebarricadeerd raken. Naarmate het opruimen van zo'n versperring meer energie vraagt, wordt het voor sommigen aantrekkelijker om maar in het kwaad te blijven hangen. Mijn idee: totdat iemand de juiste snaar vindt om zo'n in het kwaad vastgelopen medemens naar zichzelf terug te leiden. Want op datzelfde moment zal blijken dat er nog altijd keuzevrijheid is.
- - -