Het lijkt zomaar het laatste bericht voor het weerbericht
van het NOS-journaal van acht uur op 11 augustus 1998: In een
Spaanse enclave op de Marokkaanse kustlijn wordt een hekwerk
opgericht om de vluchtelingenstroom richting Spanje in te
dammen of om in elk geval iets in die richting te proberen.
Men beseft namelijk dat de stroom zich voorlopig alleen maar
zal verleggen.
Het begin is er: een nieuw ijzeren gordijn. Ditmaal niet om
politieke doeleinden veilig te stellen, nee, ditmaal om
economische belangen niet in gevaar te brengen. Beter gezegd:
dit gordijn wordt opgezet ten behoeve van onze westerse
economieën. Nog wat scherper gesteld: dit dient onze
westerse rijkdom in die zin dat we niet te veel zullen
behoeven te delen met de Noord-Afrikaanse landen, dat we ons
niet of in elk geval minder zullen behoeven bezig te houden
met de verschillen in rijkdom en dat we onze taak naar onze
zwarte naasten voorlopig nog wat op de lange baan zullen
kunnen schuiven.
Het kan waar zijn dat de inwoners van Noord-Afrika een andere
mentaliteit hebben, minder bereid zijn om te werken voor
inkomen en bezit, er meer op uit zijn te profiteren van
andermans inspanningen; het kan waar zijn, maar ontslaat zo'n
verschil in instelling ons van onze verantwoordelijkheid voor
het wel en wee in onze wereld? Doen we door het bouwen van het
gordijn van het kapitalisme dan geen afbreuk aan de
mogelijkheden die ons in onze rijkdom in handen gegeven
zijn?
Ik heb de wijsheid niet in pacht, maar ik vraag me wel ernstig
af hoe we dit gordijn denken te kunnen verantwoorden. We
sluiten mét onze ogen onze grenzen en denken kennelijk
van onze verantwoordelijkheid af te zijn. Maar zou dat kunnen,
je verantwoordelijkheid inperken door middel van een zelf
opgetrokken hekwerk? Het is toch zo dat naarmate je groter
rijkdom verwerft, daarmee ook je verantwoordelijkheden
toenemen?
Ik weet heel goed dat velen proberen zonder te veel
inspanningen mee te profiteren van onze verworvenheden. Maar
juist daarom vind ik dat gordijn zo kwalijk: het schermt ons
af van onze verantwoordelijkheid. We creëren een nieuwe
scheidslijn die steeds langer en steeds hoger zal moeten
worden, een scheidslijn van geld en van verantwoordelijkheid.
We geven daarmee aan deze wereld met z'n tegenstellingen in
armoede en rijkdom niet te willen. We sluiten onze ogen voor
de schaduwkant van onze welvaart. We negeren dat rijkdom
slechts kan bestaan bij de gratie van armoede. We kiezen voor
onszelf en de ander kan stikken.
Ik weet de oplossing niet, maar dit ijzeren gordijn is zeker
géén oplossing. We zullen het daarmee wat jaren,
misschien enkele tientallen jaren, redden, maar het zal ons
niet gelukkiger maken én het gordijn zal vallen. Ooit
zal het vallen. Onze broeders zullen ons rekenschap vragen. En
misschien zal God ons rekenschap vragen. Rekenschap voor de
nood en de dood van velen. Ik weet de oplossing niet, maar ik
voel op mijn klompen aan dat wat we nu doen, niet kan!
Gert Hardeman
-