Het leven heeft geen zin, zo betoogde onlangs een begeesterd wetenschapper. En alles is voorbestemd, want we hebben geen vrije wil omdat het onze genen en levenssappen zijn die onze weg bepalen. Ik moet denken aan een stuk dat ik ooit las waarin belangeloosheid aan de kaak werd gesteld als eigenbelang. En aan het almaar groeiende milieuprobleem, waar bijna niemand consequenties aan verbindt. Ik sprak vanmiddag een oude vrouw die onlangs een zwaar verlies geleden had. 'Dan kijk ik naar buiten', zei ze, 'naar de mensen die gewoon voorbijgaan en ik begrijp niet dat alles niet stil staat.' Zelf voelde ze zich stil gezet, maar verder gings alles z'n gewone gang. Het is niet mogelijk de wereld stil te zetten zoals zij zich gestopt voelde.
Voor velen geeft religie zin aan het leven, vooral voor na het leven. Waar religie terrein verliest, nemen sociale media soepel het roer over. Mensen verlangen er toe te doen. Gezamenlijkheid is het toverwoord. 'Als ik net zo ben als de anderen, dan ben ik goed.' En dat impliceert zomaar dat ik probeer de ander net zo te laten zijn als ik zelf ben, dat wil zeggen hetzelfde te laten vinden en geloven wat ik vind en geloof. Als dat lukt, helpt het angst beheersen. Er is een tv-serie waarin mensen elkaar in de ogen kijken. Het komt me bekend voor. In assertiviteitstrainingsgroepen die ik ooit leidde, liet ik de deelnemers ook tegenover elkaar plaatsnemen om elkaar in de ogen te kijken. Dat roept angst op, want de ander echt zien is ook van jezelf loskomen. Ik gaf de opdracht erbij om stil te blijven, niet te praten, niet te lachen. Maar afweermechanismes zijn sterker dan opdrachten. Ieder kent de eigen vluchtwegen. Wegkijken, letterlijk de hand voor de ogen, weglachen, woorden. Vooral woorden staan ontmoeting in de weg. Want naast hun potentie van verdieper van contact te kunnen zijn, worden ze ingezet ter vermijding daarvan. In de ander ontmoet ik ook mezelf. De vraag is of ik dat aankan.
Ik merk dat de ontmoeting met de vrouw die zich gestopt voelde mij ook een beetje heeft stil gezet. Voor even dan. Stilaan komen er beelden en gevoelens in me op, die ik moeilijk kan samenbrengen. Ik ben ik om toch te proberen er een paar woorden aan te geven. Woorden waar ieder ander wellicht de wenkbrauwen bij fronst.
- -