Het moest ervan komen: de studie van theoloog H.M. Kuitert
over Jezus als nalatenschap van het christendom*). Geen lichte
kost, maar tegelijk voor zoekers als ik een boek om in
één adem uit te lezen.
Jezus heeft dus afgedaan als middelaar en zijn dood is gewoon
een menselijke misdaad, een vergissing. Hij was niet
méér God dan u en ik God zijn en allerlei
uitspraken als 'Ik ben de Weg' en 'niemand komt tot de Vader
dan door mij' heeft hij ten onrechte gedaan, of misschien nog
waarschijnlijker: zijn hem achteraf gemakshalve in de mond
gelegd.
Mijn gevoelens zijn dubbel. Ik ben opgegroeid met Jezus als
middelaar en redder en ik heb pas later vanuit mijn eigen
geloven langzaamaan geleerd van dat beeld afstand te nemen.
Dat bracht me in botsing met de traditionele kerkelijke
opvattingen, ook van de kerkelijke groep waarin ik nu wel
verkeer. In zulke kringen zal het boek van Kuitert weinig
gelezen en misschien ook wel doodgezwegen worden, of er zal
ongezouten weinig gefundeerde kritiek op losgelaten worden.
Men zal er doorgaan met de Jezusverering zoals die tot nu toe
gepraktiseerd werd en de groeiende nieuwe stroming zal er geen
ruimte vinden. Negeren en buitensluiten zijn krachtige
afweermechanismen! Er moeten echter ook bínnen deze
groepen zelf talloze gelovigen zijn die de Jezusverering
allang achter zich lieten. Velen van hen zullen
veiligheidshalve of om de lieve vrede hun mond blijven houden
en misschien zullen ze zich (meer) terugtrekken of afhaken. Er
zal in christelijk Nederland al met al niet veel
veranderen.
Toch is er voor mij persoonlijk wel iets veranderd. Ik wist
wel dat ik in mijn opvattingen niet alleen stond, maar vaak
vóélde ik me daarin wel alleen. Een aantal dagen
na lezing van het boek van Kuitert voel ik nog steeds de
erkenning van wat mijn geloven mij allang had duidelijk
gemaakt. Dat is het goede van dit boek: Het is nu allemaal
eens luid en duidelijk gezegd.
Het boek zet aan tot persoonlijke positiebepaling en keuze. In
hoe die keuze uitvalt, zal het angstniveau waarmee mensen
leven een rol spelen. De meesten zullen vanuit hun angsten
kiezen voor het geloof der vaderen, maar er zullen er meer
komen die de andere weg kiezen, die het aan zullen durven
minder dingen zeker te weten en meer uit te gaan van het eigen
geloofsbeleven, of die terug zullen keren tot het joodse
geloof, zoals ook Jezus zelf geloofde. Een probleem is dat die
nieuwe stroming bij de behoudende groep, vanwege haar
angstniveau, geen ruimte of respect zal vinden. Dat is
begrijpelijk, omdat deze traditionele christenen anders het
gevoel zouden krijgen dat alle zekerheid hen ontglipt. Het
maakt tegelijk, voor wie Kuitert volgen, het zelf wel
respectvol in gesprek blijven tot een niet gemakkelijke
opgave.
Jezus gaf een voorbeeld van een leven zoals velen denken dat
God het leven van mensen wil. Het is overigens niet het enige
voorbeeld. Het loslaten van de Jezusverering kan ons
terugbrengen bij onze verantwoordelijkheid voor het eigen
leven en ons helpen ons niet langer blind te staren op
één die ons is voorgegaan. Want zoveel is wel
duidelijk: als méns wordt Jezus door velen
wegvergoddelijkt en zijn voorbeeld wordt daarmee gemakshalve
als voor echte mensen onbereikbaar terzijde geschoven.
Was het niet Jezus zelf die volgens Lucas zei dat hij gekomen
was om verdeeldheid in plaats van vrede te brengen?
*) H.M. Kuitert, Jezus: nalatenschap van het
christendom
Gert Hardeman
Pagina laatst bijgewerkt 9 maart 1999.